Gümüşhane Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Halil İbrahim Zeybek, Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Harita Mühendisliği Kısım Lideri Doç. Dr. Sefa Yalvaç ile Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Uygulamalı Jeoloji Kürsüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Selçuk Alemdağ, zemin çökmelerinin aktüel jeodezik tekniklerle izlenmesi ve mümkün nedenlerinin araştırılmasına yönelik bilimsel çalışma başlattı.
Çalışmalar kapsamında İzmir’e giden akademisyenler, burada Küçük Menderes Havzası’nda incelemelerde bulundu.
Havzada birçok alanda yüzey yerde, çok ve ağır yer altı su kullanımı kaynaklı 18 santimetreye varan çökmeler tespit edildi.
İnceleme sonuçlarını makalede bir ortaya getiren akademisyenler, yer altı su kullanımının, çökme bölgeleri dışında planlanarak acil tedbir alınmasını önerdi.
‘MEVCUT ÇÖKMELER TEKTONİK FAALİYETLER DIŞINDA’
Gümüşhane Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Halil İbrahim Zeybek, şöyle konuştu:
*Ülkemizde değerli bir ziraî üretim potansiyeline sahip bu havzada, yer altı su kullanımına bağlı düşey taraflı deformasyonlar, yani taban çökmeleri belirlenmiştir. Yer çökmeleri ülkemizde olduğu üzere dünyada da sıklıkla karşılaşılan sorunlardır.
*Amerika Birleşik Devletleri’nin Kaliforniya eyaleti, Meksika’da, İtalya’da Bologna kenti, İran’da Maşat Havzası’nda da farklı şiddetlerde çökme örneklerini görmek mümkündür. Çalışma alanımız olan Küçük Menderes havzasında direkt mevcut çökmelerin tektonik faaliyetler dışında ve ağır yer altı su kullanımıyla bağlı olduğunu belirledik.
*Bölgede çok yer altı suyu kullanımına bağlı olarak boşalan yer altı akifer sistemlerin yağışlar üzere doğal yollarla geri beslenememesi yer çökmeleri sorununu de beraberinde getirmektedir.
*Artık bütün havzalarımız için akılcı uygulanabilir su idaresi planlaması uygulamamız gerekiyor.
*Aksi takdirde gelecekte bu yer çökmeleri tarım dışında daha önemli meselelerle karşımıza çıkabilecektir.
‘TÜRKİYE’NİN EN BÜYÜK ÇÖKMELERİNİ BELİRLEMİŞ OLDUK’
Bölgede binalarda çatlamalar gözlemlediklerini kaydeden Doç. Dr. Selçuk Alemdağ da
şöyle konuştu:
*Türkiye’nin en büyük çökmelerini bu alanda belirlemiş olduk. Bölgedeki akifer sistemleri ortaya koymaya çalıştık. Torbalı, Bayındır, Tire ve Ödemiş bölgelerinde DSİ’den almış olduğumuz 150- 200 metrelik derin su sondajı bilgileri yardımıyla bölgede stragrafik kesitlerini oluşturarak alüvyol tabanda meydana gelen yerin değişimlerini inceledik.
*Bu kapsamda, Torbalı, Bayındır ve Tire bölgelerinde basınçlı ve özgür akiferler dediğimiz akifer sistemlerinin geçişli olduğunu, Ödemiş bölgesinde ise büsbütün basınçlı akiferlerden oluşan bütünleşik akifer sistemi olduğunu belirledik.
*Ödemiş bölgesinde de gerek mezarlıklarda yaptığımız incelemelerde, binalar, yerleşkedeki birçok alanda kırılma, çatlamalar, kanal güzergahlarında kırılmalar ve döşenen su çizgilerinde daima deformasyonlar gözlemledik.
ÇÖKMELER 310 KİLOMETREKAREDE ETKİLİ
Çalışma sonuçlarını açıklayan Doç. Dr. Sefa Yalvaç ise şöyle konuştu:
*Jeodezik izleme sonuçlarına nazaran; Torbalı, Bayındır ve Ödemiş yerleşim merkezleri ve etrafında yıllık suratı 18 santimetreye varan düşey taraflı deformasyonlar gözlemlenmiştir.
*Ayrıca, yapılan çalışmalar ışığında, taban çökmelerinin havzada 310 kilometrekarelik bir alanda tesirli olduğu ve çökme şiddetinin ve yıllık davranışının bölgedeki akifer tipi ve yer altı su düzeyiyle direkt bağlantılı olduğu ortaya çıkmıştır.
*Havzada çökme şiddeti maalesef ülkemizde bugüne dek belirlenen en yüksek çökme şiddeti pahası olarak literatüre girmiştir. Gerekli makalemizi de ilgili belediyeye ulaştırdık. (DHA)