Batu Bozkürk
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Emeklilikte Yaşa Takılanlar ile ilgili düzenlemeyi “Yaklaşık 2 milyon 250 bin vatandaşımız daha emekli olma hakkına kavuşuyor. Emeklilik hakkının kullanılması konusunda rastgele bir yaş hududu uygulanmayacaktır” kelamlarıyla Çarşamba akşamı kamuoyuna duyurdu. DW Türkçe, EYT ile ilgili merak edilenleri derledi.
Emeklilikte yaş kaidesi ne vakit kaldırılmıştı?
1991 yılında emekli olabilmek için üç şart vardı. Bayanlar için 20 yıl sigortalılık mühleti, 5 bin 525 gün prim ödeme ve en az 55 yaş; erkekler için ise 25 yıl sigortalılık mühleti, 5 bin 600 gün prim ödeme ve en az 60 yaş. Lakin o yıl yapılan seçimlerde dönemin Doğru Yol Partisi Genel Lideri Süleyman Demirel, emeklilikte yaş kuralının kaldırılacağını vadetti. Bunu da başbakan olarak 1992 yılında gerçekleştirdi.
EYT ile ilgili 8 Eylül 1999’da ne oldu?
Demirel’in attığı bu adım, sigortalılık müddeti düşünüldüğünde bayanların 38 yaşında, erkeklerin ise 43 yaşında emekli olabilmesine imkan sağladı. Yıllar içinde çeşitli iktidarlar vazifeye geldi ve düzenleme tartışma konusu oldu. Toplumsal güvenlik sisteminin bu nedenle büyük ziyan gördüğü tabir edildi. Nihayetinde 8 Eylül 1999’da, Bülent Ecevit’in başbakanlığındaki üçlü koalisyon yeni bir maddeyle emeklilik şartlarını güncelledi. Sigortalılık ve prim günü mühletinin yanı sıra, bayanlar için 58, erkekler için 60 yaş sonu getirdi.
EYT’liler nasıl ortaya çıktı?
1999’daki bu düzenlemenin akabinde 1992 ile 1999 yılları ortasında işe girenler tartışma konusu oldu. İş ömrüne 1992’deki yasa varken başlayanlar 20 ya da 25 yıl sonra emekli olacaklarını düşünürken 1999’daki yeni maddeyle mağdur olduklarını söz ettiler. Kanunların geri işletilemeyeceğinden hareketle bir ortaya gelip örgütlendiler. 2015 yılında Emeklilikte Yaşa Takılanlar Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği’ni kurdular.
Muhalefet ve iktidar ne dedi?
EYT’liler kamuoyunda görünür hayli siyasi partilerin de ilgisi buraya yöneldi. 2018 yılında CHP ve İYİ Parti hususun çözülebilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kanun teklifi verdi fakat iktidar bunları reddetti. Muhalefet bunu gündemde tutmaya devam edince 2019 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan, EYT’nin ülke iktisadını çökertmeye dönük bir adım olduğunu, seçim kaybedecek bile olsalar bu işin içine girmeyeceklerini söyledi.
EYT’nin bütçeye yükü ne?
Fakat ortadan yıllar geçti ve EYT, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kararıyla artık hayata geçiyor. Erdoğan, düzenlemeyi duyurduğu konuşmasında, “Sistemin idamesine ziyan vermemek ve ülke iktisadının üzerine kaldıramayacağı yükler bindirmemek için uzunca bir mühlet bu türlü bir düzenlemeye sıcak bakmadık” kelamlarını kullandı ve düzenlemenin devletin fedakarlığıyla gerçekleştiğini söyledi. Reuters’ın ekonomistlerin hesaplamalarıyla ortaya çıkardığı tabloya nazaran EYT kamuya yıllık 150 milyar lira maaş bütçesi maliyeti getirecek. Bunun dışında tek seferlik kıdem tazminatlarının da 300 milyar lirayı bulması bekleniyor.
Peki EYT seçim kazandırır mı?
EYT düzenlemesi iktidarın seçim yaklaşırken halkın refah düzeyini artırabilmek için attığı adımları akla getirdi. Pekala bunlar yine iktidar olmayı sağlar mı? Türkiye Raporu Yöneticisi Can Selçuki DW Türkçe’nin mevzuyla ilgili sorusunu yanıtladı: “Emeklilikte Yaşa Takılanlar’ın bir kısmında, bilhassa şu ana kadar kararsız olanlarda AK Parti tarafına bir yönelme olabileceğini kıymetlendiriyoruz. Öte yandan daha uzun vadeli, yani seçime kadar olan 6 aya baktığımızda, fiyatlardaki artışların devam etmesi, kararsızlardan AK Parti’ye geçecek kitlenin tekrar kararsızlara ya da muhalefete geçmesine sebep olabilir.”